طلاق زنی که مهریه ندارد چگونه است؟
با توجه به آیات قران، مهریه پیش کشی محبت آمیز مرد به همسر خود است. این طور که از مطالعات مختلف پیداست مسئله مهریه قبل از اسلام نیز وجود داشته اما اسلام با پذیرش آن، برخی موارد را تغییر داده است.
برای نمونه این مهم، در مالکیت زن است و ربطی به پدر یا برادر او ندارد. در واقع بر اساس نظر اسلام مهریه حق هر زن مسلمان است. در بیشتر موارد، توجه به این مهم تنها در زمان جدایی زوجین است.
اصولا زن هنگام جدایی مهریه خود را طلب می کند مگر اینکه طلاق توافقی باشد. اما شرایطی نیز وجود دارد که مهریه زه زن تعلق نمی گیرد. در متن حاضر قصد داریم این مسئله را بررسی کنیم که طلاق زنی که مهریه ندارد چگونه است.
مهریه در متن قانونی مدنی
مسئله مهریه در متن قانون مدنی، در فصل هفتم ذکر شده است. عنوان این فصل «در مهر» بوده و طی بررسی چند ماده مسئله مهریه زن را مشخص می کند. این مواد عبارتند از:
- ماده 1078: هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تمیز نیز باشد می توان مهر قرار داد.
- ماده 1079: مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود معلوم باشد.
- ماده 1080: تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است
- ماده 1081: اگر در عقد نکاح شرط شود که در صورت عدم تادیه مهر در مدت معین نکاح باطل خواهد بود نکاح و مهر صحیح ولی شرط باطل است .
- ماده 1082: به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید .
تبصره: چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.
آئین نامه اجرائی این قانون حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با همکاری وزارت دادگستری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
- ماده 1083: برای تادیه تمام یا قسمتی از مهر می توان مدت یا اقساطی قرار داد.
- ماده 1084: هرگاه مهر عین معین باشد و معلوم گردد قبل از عقد معیوب بوده و یا بعد از عقد و قبل از تسلیم معیوب و یا تلف شود شوهر ضامن عیب و تلف است.
- ماده 1085: زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.
- ماده 1086: اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمی تواند از حکم ماده قبل استفاده کند. معذالک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد.
- ماده 1087: اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آنها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.
بنا بر موارد ذکر شده، مهر حق طبیعی زن مسلمان است. حتی اگر این ازدواج موقت باشد. در ادامه متن قانون شرایط مهریه در ازدواج موقت اینگونه شرح داده شده است که:
- ماده 1095: در نکاح منقطع عدم مهر در عقد موجب بطلان است.
- ماده 1096: در نکاح منقطع موت زن در اثناء مدت موجب سقوط مهر نمی شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند.
- ماده 1097: در نکاح منقطع هرگاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد باید نصف مهر را بدهد.
- ماده 1098: در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده و نزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته شوهر می تواند آن را استرداد نماید.
- ماده 1099: در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است.
- ماده 1100: در صورتی که مهر المسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید.
- ماده 1101: هرگاه عقد نکاح قبل نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ، عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح زن مستحق نصف مهر است.
طلاق زن بدون پرداخت مهریه
در برخی از مواد بالا به این مسئله اشاره شد. اما اجازه دهید چند شرایط خاص را مورد بررسی قرار دهیم تا این مهم به طور واضح مشخص شود که طلاق زنی که مهریه ندارد، چگونه است.
مسئله مهریه زن ناشزه
بعد از جاری شدن صیغه عقد شروع زندگی مشترک، طرفین وظایفی نسبت به یکدیگر دارد. همان طور که حق نفقه زن بر عهده مرد است، حق پیروی زن از مرد نیز مشخص است. این موضوع را تمکین می نامند. تمکین در دو حالت عام و خاص شناخته می شود.
تمکین عام پیروی از یک سری مسائل عادی است. مانند زندگی کردن زن در خانه ای که مرد فراهم کرده (مگر اینکه شرایط غیر از این داشته باشند) و تمکین خاص به معنای داشتن ارتباط زناشویی است. در صورتی که این ارتباطات قطع شود، به اصطلاح نشوز (تمکین نکردن) رخ داده و آن زن، زن ناشزه است.
البته این نکته را به یاد داشته باشید که ناشزه بودن زن دلیل بر طلاق بدون مهریه نمی شود. اما این عدم تمکین حق نفقه داشتن را از او سلب می کند. در صورتی که زن بتواند برای این عدم تمکین دلایل موجهی بیاورد (مبنی بر اینکه زندگی با مرد او را دچار آسیب های روانی و یا جسمی می کند) حق نفقه نیز به او تعلق می گیرد.
مهریه زن باکره
مطابق با ماده 1092 قانون مدنی، «هرگاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عینا یا مثلا یا قیمتا استرداد کند».
به بین دیگر، اگر قبل از رابطه زناشویی، طرفین قصد جدایی کنند، پرداخت نصف مهریه بر عهده مرد است. حتی اگر این میان قصد جدایی نیز وجود نداشته باشد و زن در دوران عقد مهر خود را طلب کند، مرد باید نصف مبلغ مهریه را به او بدهد.
مهریه زنی که خیانت کرده
اشاره کردیم که زن مالک مهریه خود است. اما گر در وضعیتی قرار بگیرد که به شوهر خود خیانت کرده و این خیانت قابل اثبات باشد، آیا باز هم مهریه به او تعلق می گیرد؟
برای پاسخ به این سؤال که برقراری ارتباط نامشروع زن متاهل جرم است. مرد می تواند از همسر خود به دادگاه کیفری شکایت کرده و با ارائه مدارک لازم و ادله قابل قبول این مسئله را اثبات کند. بنا بر احکام قانون حکم زنی که با زنا به همسرش خیانت کرده، اعدام است.
اگر این نوع رابطه دون زنا باشد، با توجه به ماده 637 قانون اساسی «هر گاه زن و مردی که بین آنها علقه زوجیت نباشد، مرتکب روابط نا مشروع یا عمل منافی عفت غیر از زنا از قبیل تقبیل یا مضاجعه شوند، به شلاق تا نود و نه ضربه محکوم خواهند شد و اگر عمل با عنف و اکراه باشد فقط اکراه کننده تعزیر می شود».
اما در هر دو وضعیت، زن می تواند مهریه خود را طلب کند. در واقع مسئله خیانت به شوهر نیز مهریه را از مالکیت زن خارج نمی کند. همچنین بر اساس قوانین، انجام جرم باعث نمی شود که فرد صاحب اموال خود نباشد.
البته این مسئله ممکن است که زن برای جلوگیری از شکایت همسرش مهریه خود را ببخشد. در واقع او برای اینکه مجرم محسوب نشود و احکام ذکر شده را تحمل نکند، می تواند با شوهر خود به توافق رسیده و در ازای شکایت نکردن او، مهریه خود را ببخشد.
مسئله حق حبس
در توضیح مسئله تمکین اشاره کردیم که زن باید از شوهر خود پیروی کند تا ناشزه محسوب نشود. اما این میان مسئله حبس کمی کار را پیچیده می کند. زن می تواند درخواست مهریه بدهد و تا زمانی که مهر خود را دریافت نکرده، از برقراری رابطه با شوهرش کنار بکشد.
به بیان دیگر، زمانی که بین دو طرف قرارداد و توافقی باشد، یک طرف می تواند انجام وظایف خود را منوط بر انجام وظایف طرف مقابل بداند. زن می تواند تمکین را در ازای دریافت مهریه خود بداند و اگر این مسئله از طرف مرد میسر نشد، می تواند از حق حبس استفاده کند.
البته مطابق با قانون، برای اینکه زن بتواند از حق حبس خود استفاده کند، شروطی لازم است:
- مهریه باید در صورت حال باشد. به این معنا که برای دریافت مهریه مدت تعیین نشده باشد. برای مثال اگر مردی موافقت کرده که مهریه زن خود را طی یک سال پرداخت کند، زن نمی تواند از حق حبس استفاده کند زیرا مرد علاوه بر تأیید حرف او مدت زمان مشخصی را نیز در نظر گرفته.
- از طرف دیگر برای استفاده از حق حبس، زن از همان ابتدای امر باید وظایف زناشویی خود را منوط بر دریافت مهریه بداند. با توجه به ماده 1086، اگر زن با اختیار خود انجام وظایف زناشویی را در نظر بگیرد، حق حبس برای او معنا ندارد.
مهریه زن در وضعیت فسخ نکاح
با توجه به ماده 1101 قانون مدنی، در وضعیتی که عقد ازدواج قبل از برقراری رابطه زناشویی فسخ گردد، زن حق درخواست مهریه ندارد. البته ابن فسخ نباید به دلیل عدم توانایی جنسی مرد باشد.
البته به این موضوع اشاره کردیم که زن باکره مستحق نیمی از مهریه خود است، اما نه در صورت فسخ ازدواج. برای فسخ ازدواج شرایط مختلفی وجود دارد مثلا اگر زن دچار جذام، جنون، قرن و یا نابینایی از دو چشم باشد و مرد قبل از ازدواج این موارد را نداند، می تواند ازدواج را فسخ کند.
همچنین اگر مرد دچار مواردی مانند عنن، خصاء و مقطوع بودن آلت تناسلی باشد و زن قبل از ازدواج از آن ها بی خبر باشد، می تواند ازدواج خود را فسخ کند. البته اگر هر کدام از این موارد (چه در مورد زن و چه در مورد مرد) با انجام عمل و جراحی قابل بازگشت باشد، فسخ ازدواج انجام نمی شود.
در نهایت، اگر در چنین وضعیت هایی بین زن و مرد رابطه زناشویی نباشد، زن مهریه نخواهد داشت. اما اگر رابطه ای بوده باشد، زن مستحق دریافت مهرالمثل است.
طلاق زنی که مهریه ندارد چگونه است؟
در نهایت برای پاسخ دادن به این سؤال باید بگوییم که تنها در سه وضعیت می توان طلاق بدون مهریه را در نظر داشت.
- ازدواج باطل محسوب شود. در واقع با توجه به ماده 1098 «در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده و نزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته شوهر می تواند آن را استرداد نماید».
- ازدواج فسخ شده باشد. با توجه به شرایط فسخ ازدواج که ذکر آن رفت، می تواند بدون پرداخت مهریه جدا شد.
- اگر مهریه تعیین نشده باشد و قبل از برقراری رابطه زناشویی، زن فوت کند. اما اگر رابطه ای وجود داشته زن مستحق مهرالمثل است و ورثه او می توانند این حق را دریافت کنند.
همچنین اشاره کردیم که در شرایطی مانند دوران عقد، مهریه به صورت کامل در اختیار زن نیست و او تنها می تواند نیمی از مهر خود را دریافت کند. البته در وضعیتی که او دوشیزه باشد.منظور از مهرالمثل چیست؟
زمانی که زن و شوهر قبل از ازدواج مهریه را مشخص نکرده باشند، زن می تواند مهرالمثل دریافت کند. همچنین مطابق با ماده 1091 «برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود».
عدم تمکین زن موجب قطع مهریه می شود؟
خیر. عدم تمکین یا نشوز موجب کنار رفتن حق مهریه نیستند.
آیا اعتیاد مرد باعث می شود که حق مهریه زن از بین برود؟
خیر. مهریه در مالکیت زن است و تنها موارد ذکر شده در متن می تواند او را از به دست آوردن این حق منع کند. در صورتی که مرد بنا بر دلایلی مانند اعتیاد، تمکن مالی مناسبی نداشته باشد، پرداخت مهریه برای او تقسیط می شود.
